SKALA TRUDNOŚCI FERRAT

WYSIŁEK

Skala przyjętych wartości od najniższego wysiłku do najwyższego bez uwzględnienia emocji:

1. Łatwo (długość trasy poniżej 5 km lub suma podejść poniżej 500 m).
2. Średnio (długość trasy powyżej 5 km lub suma podejść ponad 500 m).
3. Ciężko (długość trasy powyżej 10 km lub suma podejść ponad 1000 m).
4. Bardzo ciężko (długość trasy powyżej 15 km lub suma podejść ponad 1500 m).

Ocena ogólnego wysiłku na całej wycieczce to bardzo trudny do wyrażenia liczbami parametr, ale według nas potrzebny i istotny. Bierzemy tu pod uwagę przede wszystkim długość trasy, sumę podejść i wspinaczki oraz wynikający z tego łączny czas przejścia. Występujące na trasie trudności, ekspozycja i towarzyszące im emocje to dodatkowy element mocno wpływający na odczucie zmęczenia. Ferrata poprowadzona granią czy grzbietem skały, nieotoczona ścianami, bez punktów odniesienia dla wzroku zwiększa uczucie niepokoju i męczy bardziej niż poprowadzona w kominie czy załomie ściany. Przy takiej “powietrznej” trasie, z perspektywą kilkudziesięciu czy kilkuset metrów pod sobą osoby nieprzyzwyczajone do ekspozycji szybciej tracą siły, dlatego staramy się uwzględnić również ten element. Próbując opisać przyjętą przez nas skalę, trasa o wysiłku 4 to długa (10–20 km), wielogodzinna (8–12 godzin) wycieczka, prawdopodobnie z bardzo długim podejściem lub z kilkusetmetrową wspinaczką o znacznym stopniu trudności technicznej i z bardzo dużą ekspozycją. Innymi słowy: trasa przeznaczona dla osób z dobrą kondycją i doświadczeniem we wspinaczce. Jedynka w tej skali to krótka droga niewymagająca dużego wysiłku fizycznego.

Pamiętajcie, że podane przez nas wartości są subiektywne i nie można ich traktować jako pewnik. W zależności od samopoczucia danego dnia każdy prawdopodobnie określiłby te wartości inaczej. Jednocześnie trudno odpowiedzieć na pytanie: co wymaga więcej wysiłku – dwa kilometry deniwelacji terenu na podejściu czy 500 metrów bardzo trudnej wspinaczki? Tu też pewnie każdy odpowie inaczej. Pomimo trudności z dokładną oceną tego parametru wydaje się on nam przydatny. Przy jego określaniu staraliśmy trzymać skali jak w tabeli poniżej, do której subiektywnie dodawaliśmy towarzyszące trasie wspinaczki emocje. Dlatego wartość parametru przy poszczególnych trasach może delikatnie odbiegać od poniższej skali.

WIDOWISKOWOŚĆ

To nasza ocena urokliwości ferraty. Bierzemy przy niej pod uwagę to, co spotykamy na podejściu, widoki podczas wspinaczki i panoramę roztaczającą się ze szczytu.

1. Podstawowa, przeciętna.
2. Warta wysiłku.
3. Szczególnie polecana.
4. Jedna z najpiękniejszych w Dolomitach.

ZABEZPIECZENIE NA FERRATACH

Ferraty powstawały w bardzo różnym czasie na przestrzeni kilkudziesięciu lat, w związku z czym różnią się poziomem zabezpieczeń – z powodu zmieniających się standardów i nieubłaganego czasu, który odciska na nich swoje piętno. Zabezpieczenia nowo oddanych ferrat, jak np. na otwartej w 2008 roku Alpini, są bardzo dobrze przemyślane i wykonane, jednak na starszych trasach bywa różnie. Niektóre z nich są zabezpieczone na całym przebiegu, gdzie indziej spotkamy eksponowane odcinki bez ubezpieczenia. Podobnie jak poprzednio przyjęliśmy skalę 1-4:

1. Słabo zabezpieczona.
2. Umiarkowanie zabezpieczona.
3. Dobrze zabezpieczona.
4. Bardzo dobrze zabezpieczona.

1. TRUDNOŚĆ wspinaczki na ferracie – SKALA TRUDNOŚCI FERRAT

Jest to ocena najwyższego stopnia trudności wspinaczkowej na opisywanej ferracie. Możliwe opcje w skali trudności ferrat to: A, A/B, B, B/C, C, C/D, D, D/E, E.

A – łatwa
Ścieżka poprowadzona w terenie do pokonania bez większych problemów nawet bez asekuracji, z ubezpieczeniem w miejscach bardziej eksponowanych, czasami z krótkimi drabinkami. Dużo stopni i chwytów na trasie. Tylko niedoświadczone osoby potrzebują uprzęży ferratowych. Idealne dla osób początkujących i młodzieży.
B – średnia
Wspinaczka na nieco bardziej stromym zboczu, ze skalnymi stopniami i ubezpieczeniem stalową liną, metalowymi klamrami i prętami ułatwiającymi wejście oraz eksponowanymi mostkami. Pionowe dłuższe odcinki zabezpieczone drabinami lub linami. Mogą pojawić się fragmenty wymagające użycia większej siły. Uprząż ferratowa zalecana dla wszystkich pomimo umiarkowanych jeszcze trudności technicznych.
C – trudna
Miejscami wspinaczka po pionowych ściankach, a nawet małych przewieszkach. Niewiele sztucznych ułatwień w postaci metalowych klamr i prętów umieszczanych tylko w niezbędnych miejscach. Pionowe lub nawet lekko przewieszone drabiny i eksponowane mostki. Niektóre miejsca wymagają użycia znacznej siły. Długie trasy o tym stopniu trudności są poważnym wyzwaniem. Wymagana jest uprząż ferratowa dla wszystkich. Trasa zdecydowanie zbyt trudna dla dzieci i osób początkujących, tylko warunkowo nadająca się dla dobrze przygotowanej młodzieży.
D – bardzo trudna
Długie sekcje pionowej wspinaczki bez miejsc do odpoczynku. Teren nierzadko przewieszony. Często tylko z ubezpieczeniem stalową liną bez metalowych klamr i prętów. Wymagana spora siła rąk i umiejętności wspinaczkowe. Niekiedy nieprzyjemna i wyczerpująca pozycja w czasie przepinania karabinków. Mało chwytów i często niezbędne jest korzystanie z tarcia butów o skałę. Czasami może być potrzebna dodatkowa taśma asekuracyjna. Absolutnie nie dla dzieci i osób początkujących.
E – wyjątkowo trudna
Wspinaczka wzdłuż stalowej liny tylko pionowymi ścianami, nierzadko z przewieszonymi miejscami. Wymagane bardzo dobre przygotowanie fizyczne i wysokie umiejętności techniczne. Do przejścia niezbędne jest obycie z ekspozycją i silna psychika. Ze względu na wysiłek w niektórych miejscach nie ma możliwości podjęcia kilku prób przejścia. Nawet doświadczeni wspinacze mogą potrzebować dodatkowej liny do asekuracji. To dla wielu miłośników wspinaczki na ferratach granica nie do pokonania. Choć to na pewno nie jest non plus ultra dla najlepszych (jak niegdyś pisał o trasach szóstkowych Janusz Kurczaba; polski szermierz, taternik i alpinista.), przecież za literą E w alfabecie jest jeszcze kilka, których można użyć do określenia jeszcze trudniejszych tras.

2. TRUDNOŚĆ wspinaczki skalnej (skala UIAA)

W tabelach trudności niektórych ferrat, przy stopniu trudności wspinaczki na ferracie pojawia się cyfra mówiąca o stopniu trudności wspinaczki skalnej, na odcinkach bez ubezpieczenia ferratowego. Dla czytelności, w tabelach, podajemy ją w formie oznaczenia cyframi arabskimi. Oznaczenie może wyglądać np. C/D 2.

I – nieco trudna, podstawowa wspinaczka, może okazać się niezbędne korzystanie z obu rąk, ale raczej do utrzymania równowagi, początkujący powinni być ubezpieczeni liną (w tabeli ozn. 1).
II – klasyczna wspinaczka, konieczne jest użycie obu rąk, trudność można porównać do wspinania po drabinie, wszyscy powinni stosować dodatkowe ubezpieczenie (w tabeli ozn. 2).
III – wymagająca wspinaczka po pionowych i eksponowanych ścianach. Konieczne jest dodatkowe ubezpieczenie, zakładanie stanowisk asekuracyjnych (w tabeli ozn. 3).

Warto też wiedzieć, że Dolomitach możemy się dodatkowo spotkać się z oznaczeniem literowym skali trudności tras zgodnie z definicją podaną przez CAI – Włoski Klub Alpinistyczny, w opracowaniu Ścieżki, planowanie, znaki i konserwacja. Szlaki są w nim oznaczone literami:
T – trasa wycieczkowo-turystyczna (sentiero turistico). Przebiega w bezpośrednim sąsiedztwie wsi, miejscowości turystycznych, dróg komunikacyjnych i szczególnie polecany na łatwe spacery turystyczno-rekreacyjne.
E – szlak wycieczkowy (sentiero escursionistico), pozbawiony trudności technicznych, który odpowiada w znacznej części drogom. Są to przejścia prowadzące do schronisk albo stanowiące przejścia pomiędzy dolinami. Typ szlaku najczęściej spotykany i najbardziej uczęszczany, stanowi 3/4 całej sieci oznaczonych szlaków.
EE – szlak dla turystów górskich doświadczonych, alpinistyczny (sentiero alpinistico) przebiegający przez tereny niedostępne, z przejściami wymagającymi od turysty górskiego znajomości gór, podstaw techniki wspinania oraz adekwatnego wyposażenia. Odpowiada zasadniczo szlakowi górskiemu na średniej wysokości, z możliwymi odcinkami wyposażonymi w zaczepy (poręcze linowe, krótkie drabinki), które jednak nie wynaturzają ciągłości całego szlaku.
EEA – szlak dla alpinistów doświadczonych ze sprzętem, „żelazny” zabezpieczony (via ferrata o attrezzato), który prowadzi alpinistę na ściany skalne lub grzbiety górskie i półki skalne, dla zabezpieczenia wyposażony w liny i drabinki, bez których dalsza wycieczka stanowiłaby już prawdziwą wymagającą wspinaczkę z wykorzystaniem lin. Szlak taki wymaga odpowiedniego przygotowania oraz wyposażenia w kask, uprząż oraz lonżę. To oznaczenie ma jeszcze gradację: F – łatwa i D – trudna.

PRZEJŚCIE (CZAS W GODZINACH)

Jest to całkowity czas wycieczki od momentu startu do końca. Nie wliczamy w tym punkcie czasu wjazdu lub zjazdu wyciągami.

Czasy przejścia podawane są dla wariantów podstawowych opisywanych w proponowanych trasach przejścia jako orientacyjne czasy przejść dla osób średnio zaawansowanych. Nie są to czasy szybkiego, sportowego przejścia. Niekorzystne warunki pogodowe (padający śnieg lub deszcz), nieodpowiednia pora roku (zalegający na trasie śnieg, lód) oraz kondycja i umiejętności mogą znacznie wydłużyć czasy przejść. Koniecznie należy uwzględnić dodatkowy czas na posiłki, odpoczynek i nieprzewidziane zdarzenia.

Zasady obliczania czasu przejścia tras w Alpach, zgodnie w wytycznymi CAI:
Turysta średnio przygotowany w przeciągu 1 godziny marszu łatwym szlakiem pod górę osiąga wysokość ok. 350 m, podczas gdy schodząc w dół, zniża się o ok. 500 m. Jeśli szlak przebiega na wysokości powyżej 2800–3000 m, pokonuje odpowiednio 250–300 m w górę i 400–450 m w dół. Jeśli trasa wiedzie na terenie pagórkowatym lub płaszczyźnie i bez przeszkód wymagających specjalnej uwagi, tempo marszu to 3,5–4 km/godz. Podane liczby nie uwzględniają czasu na odpoczynek.
W celu określenia czasu przejścia w sposób bardziej precyzyjny można posłużyć się diagramem Szwajcarskiego Urzędu ds. Szlaków. Używa się go wraz z mapą topograficzną. Można go znaleźć na stronie CAI lub Szwajcarskiego Urzędu ds. Szlaków. Jednak to dosyć skomplikowana metoda.

PODEJŚCIE (CZAS W GODZINACH)

Czas potrzebny na przejście z miejsca startu do początku ferraty.

WSPINACZKA NA FERRACIE (CZAS W GODZINACH)

Jest to sumaryczny czas wspinaczki na ferracie i skale czyli czas przejścia od początku ubezpieczenia lub wspinaczki do końca ferraty.
Pozycja czasem bardzo trudna do dokładnego wyliczenia, bo jak np. określić przejście prawie płaskimi ubezpieczonymi półkami w grupie Brenta jako wspinaczkę? Niektóre ferraty posiadają ubezpieczenie tylko na krótkich odcinkach, pomiędzy nimi trasa poprowadzona jest łatwą ścieżką – dla takich dróg ten parametr jest bardzo trudny do sprecyzowania. Generalnie wszystkie odcinki pomiędzy ubezpieczeniami będą wliczone w czas wspinaczki. Dodatkowym problemem jest podanie tego parametru dla tras, dla których większość drogi to zejście, czasami ubezpieczone i wymagające asekuracji. W takich sytuacjach prosimy uważnie patrzeć na załączone przy każdej ferracie schematy przebiegu tras.

ZEJŚCIE (CZAS W GODZINACH)

Czas potrzebny na przejście od końca ferraty do końca wycieczki.

SUMA PODEJŚĆ (W METRACH)

Jest to suma wszystkich podejść na całej wycieczce w pionie, która może być wyższa niż różnica między najwyższym a najniższym punktem wycieczki.
Większość tras ma podobną deniwelację drogi podejścia i zejścia, jednakże prosty schemat zaczyna się komplikować, gdy korzystamy z wyciągów lub kończymy wycieczkę w innym miejscu niż punkt startu. W sytuacjach, w których deniwelacja trasy w dół znacznie odbiega od sumy podejść, informację w tabeli uzupełniamy wyjaśnieniami. Na przykład podajemy dodatkową informację w układzie: strzałka w górę, suma podejść / strzałka w dół, suma zejść (suma podejść ↑260 m; ↓1100 m)

WSPINACZKA NA FERRACIE (WYSOKOŚĆ W METRACH)

Jest to całkowita długość wspinaczki (liczona w pionie w metrach przewyższenia) zarówno na ferracie, jak i na skale, jeśli występuje taka wspinaczka. W niektórych ferratach zejście ze szczytu odbywa się również z ubezpieczeniem, jak np. w Via ferracie Tomaselli. Jeśli jest to istotna informacja to do tabeli wyjaśnienia (jak powyżej w p. Suma podejść).

ORIENTACJA (POŁOŻENIE STOKU N,S,E,W)

Określa położenie stoku, po którym prowadzi trasa ferraty. Jest to istotny parametr wpływający na termin, a nawet porę dnia, na którą należy planować wycieczkę.
Przyjęliśmy anglojęzyczne skróty oznaczeń znane wszystkim z kompasów:
N – stok północny,
S – stok południowy,
E – stok wschodni,
W – stok zachodni.
W uwagach przy poszczególnych opisach ferrat staraliśmy się zawrzeć dodatkowe ostrzeżenia wynikające z ich orientacji: mocne nasłonecznienie, brak lub niewiele cienia, ryzyko występowania oblodzenia na trasie czy konieczność przejścia przez lodowiec lub pola śnieżne. Generalnie w tym parametrze pod uwagę bierzemy orientację względem kierunków świata odcinka z ubezpieczeniem (zasadniczej części ferraty).

TERMIN

Jest to sugerowany przez nas termin wycieczki na ferratę zwiększający prawdopodobieństwo uniknięcia ekstremalnych warunków: padającego lub zalegającego śniegu i ujemnych temperatur lub nagrzanej słońcem skały, często bez odrobiny cienia.

MAPA

Dla ułatwienia, przy opisie każdej ferraty podajemy NUMER map TABACCO z odpowiednim zakresem. Trasy dojścia, szlaki i same ferraty są na nich dobrze oznaczone.

Mapy te kupicie Włoszech niemal w każdym sklepie spożywczym czy wszechobecnych sklepach z pamiątkami, które stoją na każdej większej przełęczy w Dolomitach, jak na przykład na Passo Falzarego czy Passo Pordoi. W sklepach tych, oprócz pamiątek nie odbiegających w stylu od tych w innych częściach świata, możecie w nich kupić wspomniane mapy, książki o Dolomitach, ale też wypić kawę i coś przegryźć. Miejsca te często są oblegane przez motocyklistów i rowerzystów, którzy po pokonaniu licznych, słynnych wijących się w górę serpentyn stają tu na odpoczynek.

DŁUGOŚĆ (DŁUGOŚĆ TRASY W KM)

Długość całkowita trasy w kilometrach.
Zawsze podajemy tylko długość opisanego przez nas wariantu podstawowego, proponowane w opisach alternatywne trasy mogą bardzo różnić się pod tym względem.